Rau sam còn có nhiều tên gọi khác như mã xỉ hiện, mã xỉ thái, trường thọ thái... Rau thường mọc hoang ở những nơi đất ẩm mát ven vườn cây, bờ ruộng. Từ một gốc nhỏ bé nhảy ra những nhánh rau mập mạp, nhẵn bóng, dù trời mưa hay nắng từng đám rau vẫn xanh tươi mơn mởn, nhánh mẹ đẻ nhánh con. Chỉ cần ngắt từng nhánh rau, một thoáng quanh vườn nhà là đã có một rổ rau non mướt. 

Có nhiều cách chế biến món ăn từ rau sam. Đơn giản nhất là rau sam luộc chấm mắm cái dằm ớt tỏi. Rau đem về nhặt lấy phần ngọn, rửa nhẹ tay tránh khỏi dập lá, để ráo nước cho vào nồi nước đang sôi, trong vài phút là vớt ra. Rau sam luộc ngoài việc chấm mắm cái thì chấm nước cá đồng (cá rô, cá diếc...) kho gừng nghệ cũng rất mặn mà. Thịt béo bùi, thơm ngậy, hòa lẫn vị xanh non của rau, ăn một lần là nhớ mãi. 


 

Ảnh: Thanh Ly

 

Một món ngon dễ làm nữa là rau sam xào tỏi. Đun sôi nước, cho rau vào luộc gần chín, vớt ra tráng qua nước lã (sẽ giúp rau giữ màu xanh, khử bớt vị đắng). Cho dầu chiên vào chảo, phi thơm tỏi, cho rau đã ráo nước vào xào vài phút. Nêm gia vị, rắc một ít tiêu, đảo đều. Món này ăn ngon không kém món rau muống xào tỏi.

Những ngày nắng nóng, món ngon nào cũng chẳng bằng bữa ăn gia đình cùng món canh rau sam nấu với cá rô đồng. Chọn vài con cá rô to, mập thịt sẽ mềm và thơm. Làm sạch cá, ướp thấm gia vị rồi cho vào nồi nước đang sôi. Đợi đến khi cá chín thì cho tiếp rau vào. Khi dọn cơm, rắc hành hương xắt nhỏ và tiêu xay nhuyễn lên canh, vớt cá ra đĩa để ăn riêng, chấm với nước mắm ớt tỏi. Vị thanh thanh, ngòn ngọt, chua chua của từng cọng sam cùng mùi thơm hăng hắc của tiêu rừng khiến con người ta dường như quên hẳn cái oi nồng của đất trời.

Theo kinh nghiệm người quê tôi, rau sam không chỉ là thứ rau ăn ngon miệng mà còn là vị thuốc, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, khử phong. Một bí quyết cho các anh, các bác khi đi rừng bị rắn cắn, hay người nhà có nhọt lở, chấn thương sưng đau, là lấy một ít lá sam non, nhai nhỏ và đắp lên vết thương.

Từ khi bước chân ra thành phố, dường như tôi không có dịp nào để thưởng thức các món làm từ rau sam. Chỉ mỗi lần về thăm quê, bên bếp lửa hồng, mùi cá nướng hòa lẫn hương thơm thoang thoảng của rau sam luộc, tạo nên một thứ mùi đặc trưng khó tả vừa quen thuộc mà nồng nàn ấm áp...

Phan Thị Thanh Ly

Tổng hợp & BT: Lê Minh (NauNgon.com)